Dossier Circulaire economie & papierrecyclage

Het aantal workshops en masterclasses rond het thema ‘circulaire economie’ en ‘papierrecyclage’ is booming. Het is een actueel thema waar zowel producenten van printers, papierfabrieken, brand-owners, logistieke bedrijven tot en met steden & gemeenten stakeholders zijn. De opgedane info tijdens de masterclasses van het kenniscentrum Papier en Karton (Nederland) en Mindgate (Leuven), willen we graag met U delen. We starten hiervoor met een 3-delige serie waarbij telkens één aspect van circulaire economie en papierrecyclage wordt toegelicht:

Deel 1: circulaire economie en papierrecyclage

Deel 2: inzamelen oud papier

Deel 3: groene printtechnologie

Fig. Drs. Ing. Arie Hooimeijer van het Kenniscentrum Papier en karton opent de masterclass “Masterclass Recycling versus Recyclability”.

Circulaire economie

In de circulaire economie worden goederen na gebruik terug ingezameld en verwerkt tot nieuwe grondstoffen en producten. De basisdoelstellingen in een circulaire economie zijn zijn:

  • Behoud van de waarde van materialen en grondstoffen
  • Afval vermijden (= verlies aan waarde)
  • Milieu-impact in de volledige keten beheersen (o.a. energie)
Fig. Principe van de circulaire economie (bron: Karel Van Acker, Prof. KU Leuven en auteur van het boek “Wat met recyclage?”)

“Circulair” als doelstelling vind je terug in zowel de bedrijfswereld als overheid. Een grote stad als Rotterdam heeft zich tot doel gesteld om in 2030 volledig circulair te functioneren. Van de 14 miljoen kilo ingezameld papier gaat er nu 37% in de papierrecyclage. Om tot 100% te komen in 2030 is voor 2018 een stijging tot 41% vooropgesteld.

Coca Cola heeft zichzelf een gelijkaardige doelstelling opgelegd. Ook zij willen tegen 2030 een 100% recyclagescore behalen voor al hun verpakkingsmaterialen (Coca-Cola visie)

De grafische sector moet zichzelf dan ook de vraag durven stellen: “Wat is de circulariteit in onze sector?” Als we ons vergelijken met andere sectoren dan zien we de typische kenmerken van de verpakkingsindustrie: korte omlooptijd (bijna geen stock) maar een laag aandeel recyclage, een groot gedeelte van de verpakkingen komt in verbrandingsovens en op stortplaatsen terecht. Dit in tegenstelling met bijvoorbeeld bouwindustrie: Deze is gekenmerkt door grote stocks en hoge recyclagegraad, er is weinig bouwafval terug te vinden op stortplaatsen.

Fig. Hoe worden producten in verschillende industrietakken beheert? (bron Buchner, 2017). Niet op deze grafiek maar toch vermeldenswaardig: de olie-industrie is de grootste vervuiler, gevolgd door textiel, van deze laatste komt 80% op de afvalberg terecht.
Fig. Papier en karton in de circulaire economie. Verbranding en storting is niet langer een optie! De nieuwe Europese richtlijn vraagt 75% recyclage en hergebruik van papier en karton.

Papierrecyclage

Papierrecyclage is in deze circulaire economie een essentieel onderdeel maar ook big business: het is een marktplaats waar papierfabrikanten en aanbieders van recyclagegrondstoffen elkaar proberen te vinden. In het mechanisme van vraag en aanbod speelt de kwaliteit van het aanbod een belangrijke rol. Enkele cijfers:

De globale vraag naar gerecycleerd papier bedraagt wereldwijd 245 miljoen ton.

50% van de vraag komt nu vanuit het Verre Oosten.

China kan intern niet genoeg papier recycleren om aan de vraag van de papierfabrieken te voldoen. Ze zijn bijgevolg een grote importeur van recyclagepapier.

Fig. aanbod (groen) en vraag (rood) naar gerecycleerd papier. Bron: RISI World pulp & paper forecast – 5 year (June 2017).

Merk op: de discrepantie tussen het aanbod in Westerse landen en de vraag vanuit het Oosten. Het land van Trump verscheept massa’s recyclagemateriaal naar China maar heeft zelf onvoldoende voorzieningen voor productie van gerecycleerd papier. Aandachtspunt voor de toekomst is dat China de import aan banden begint te leggen: de vraag naar ingezameld papier is reeds 3 jaar op rij gedaald en bijkomend verhogen de Chinezen de kwaliteitseisen. De Westerse landen zullen op termijn hun verantwoordelijkheid moeten opnemen daar verbranding of storting geen optie voor de toekomst is.

Bekijken we Europa dan hebben we hier een recyclagegraad van 72.4%: we maken van 72.4% van het ingezamelde oud papier nieuwe producten, de rest wordt geëxporteerd. Duitsland is de grootste afnemer van ingezameld papier, gevolgd door Oostenrijk en Spanje. Het Verenigd Koninkrijk is met grote voorsprong het land dat massaal naar andere Europese landen oud papier exporteert (hiermee zitten ze op dezelfde lijn als de USA, we zijn benieuwd naar het effect van de Brexit). Frankrijk en Italië volgen als grote exporteurs, België bevindt zich in de middenmoot met een licht overschot.

Fig. Snapshot van Europa, inzameling en hergebruik van papier (bron: CEPI annual statistics 2016; All figures are in metric kT).

De toekomst

Het mag duidelijk zijn dat de grafische sector zich moet voorbereiden op circulaire economie. Export van laag kwalitatief ingezameld papier naar het Verre Oosten is geen optie voor de toekomst. De circulaire toekomstdoelstellingen van grote brand owners, lokale en Europese overheden zijn ambitieus en geven een duidelijk signaal aan de grafische sector: deze heeft met de productie van recyclagepapier -en karton  reeds een goede perceptie bij de consument. Uitdaging wordt de recyclageketen van papier en karton verder te optimaliseren om het martkaandeel in papier -en kartonproducten te behouden.

In de volgende Eye Opener gaan we op zoek naar een sleutelelement in de papierrecyclage: Hoe krijgen we gebruikte papier -en kartonproducten correct terug ingezameld? Hoe willen steden & gemeenten dit organiseren? Waar lopen ze tegen aan? Welke trends tekenen zich af?