De innovatiemotor van Koninklijke Joh. Enschedé
Bij de Nederlandse drukkerij Koninklijke Royal Joh. Enschedé draait alles om beveiliging. Als voormalige gelddrukker beschikt het bedrijf op dat gebied over expertise die bij anderen nauwelijks te vinden is. De kennis en ervaring wordt nu ingezet om print-to-web naar een hoger niveau te tillen.
De Haarlemse drukker kwam onlangs in het nieuws met de overname van AntTail. Deze startup is gespecialiseerd in het monitoren van verzendingen met behulp van sensoren en services. Het doel is onder meer vervalsingen te voorkomen in bijvoorbeeld de farmaceutische industrie. De overname is tekenend voor de vernieuwingsdrang bij Koninklijke Joh. Enschedé. Innovatie en drukwerkbeveiliging zit de medewerkers van de voormalige gelddrukker in het bloed.
Beveiligd en waardedrukwerk, zoals postzegels zijn nog steeds de specialiteiten van Joh. Enschedé. Het zijn marktgebieden waar een voortdurende behoefte is aan vernieuwing, en het is een ontwikkeling die ook voor brandowners uitermate interessant is.
We spreken Marcel Klok, hoofd Procurement en aanjager van nieuwe ideeën bij het concern. Klok beschikt over een indrukwekkende hoeveelheid voorbeelden van vernieuwende drukwerktoepassingen. Zo toont hij aan het begin van het gesprek een postzegel met daarop ledlichtjes die spontaan aanspringen als er op wordt gedrukt. Klok: “Dit idee is hier ontstaan. Deze postzegel ligt nu in Azië, er zijn daar mensen in het idee geïnteresseerd.”
Slimme postzegel
Vooral vernieuwende print-to-web-toepassingen hebben de aandacht van Klok. De smartphone biedt daarbij schier oneindige mogelijkheden. Klok legt zijn telefoon op een andere postzegel. Op het scherm verschijnt automatisch de website van Joh. Enschedé. “We kregen de vraag of we een postzegel op puur zijde konden maken voor een modeblad in Hongkong. Dat is gelukt, maar je kunt er meer mee doen. We verwerkten een kleine NFC-chip in de zijde en nu kan de postzegel contact maken met de smartphone.”
Aan de basis van veel toepassingen staat de NFC (Near Field Communication)-chip, die tegenwoordig in elke smartphone aanwezig is. Met NFC kan de gebruiker draadloos informatie uitwisselen. Klok: “De wereld staat aan de vooravond van een ontwikkeling waarbij we veel meer met NFC gaan doen. Nog maar kort geleden kon je met de NFC-chip in je bankpas niets doen. Ineens kon je gewoon betalen door je bankpas in de buurt van een betaalautomaat te houden. Bijna niemand staat er bij stil, want we vinden het nu heel gewoon.”
De prijs van NFC-chips gaat naar verwachting omlaag, omdat het gebruik steeds populairder wordt. Hierdoor wordt het gebruik naar verwachting ook in verpakkingen toegepast, bijvoorbeeld om de houdbaarheid van een product exact aan te geven. Klok: “We werken nu aan een smart stamp, op basis van NFC. De chips worden op een rol aangeleverd. Je plakt de chip op een pakketje, dat wordt bij het postkantoor gescand en het verschuldigde bedrag voor verzending wordt automatisch afgeschreven. Vooraf frankeren of postzegels kopen is dan niet meer nodig.”
Verknocht aan drukwerk
De term “media” wordt volgens Klok vaak te beperkt opgevat, namelijk als verzamelterm voor kranten, tijdschriften en televisie. “Maar de smartphone is ook media, daar vind je alle andere media terug. Ik ben nog steeds verknocht aan drukwerk en dus probeer ik de combinatie te maken. De mogelijkheden zijn eindeloos: houd je telefoon bij de verpakking van een kipgerecht en er verschijnt een kok op je scherm die uitlegt hoe je het gerecht klaarmaakt. Hetzelfde kun je ook doen met Ikea-kasten, waarbij je uitleg krijgt hoe je hem in elkaar zet. De filmpjes bestaan al, maar de combinatie wordt nog steeds niet gemaakt.”
Voor de muziek uit
Ook in een gedrukte krant is het mogelijk om beeld te combineren met de smartphone. Klok: “Bijvoorbeeld door de foto op de voorpagina te scannen en dan relevant bewegend beeld op de smartphone te krijgen. Met dat idee gingen we 9 jaar geleden al aan de slag. Bij een aflevering uit de boekenreeks van Harry Potter maakten we verborgen afbeeldingen in de tekst. Als je die scande met de telefoon verscheen de scène uit de film die bij de alinea hoorde. Het verkocht destijds niet, want mensen waren er niet mee bezig. Bij Joh. Enschedé lopen we af en toe voor de muziek uit.”
Ter illustratie haalt Klok een serie postzegels uit 2009 tevoorschijn, met daarop afbeeldingen van Nederlandse popartiesten. Het was de bedoeling dat de postzegel de muziek van de afgebeelde artiest liet horen. Klok: “In die tijd bestonden er nog geen smartphones, zoals we die nu kennen. Een mobiele telefoon was gewoon om mee te bellen en te sms’en. Je had de Nokia met een piepklein schermpje waarop je één spelletje kon spelen. En dus ontwikkelden wij een speciale pen, te koop voor 50 cent, die je bij de postzegel moest houden om de structuur van de inkt te lezen.” Klok demonstreert het systeem en direct brengt de pen een hit uit vervlogen tijden ten gehore. “We waren er enorm blij mee. Het verkocht nauwelijks. Voor de mensen was het nog abacadabra, omdat ze er een apart apparaat bij moesten kopen.”
Roodkapje-biljet
Het innovatieve karakter van Joh. Enschede komt voort uit het recente verleden van drukker van bankbiljetten. Klok: “We waren voortdurend bezig met beveiliging van drukwerk. We presenteerden tijdens een congres in Washington een biljet met Augmented Reality. Iedereen heeft het tijdens zo’n congres drie dagen lang over druktechnieken, nummering en andere technische zaken. Wij presenteerden een bankbiljet met een afbeelding van Roodkapje – een leuke tegenhanger van de geijkte ontwerpen met het vorstenhuis of een landschap. Het biljet bevatte al onze innovaties op beveiligingsgebied. Door het biljet bij de smartphone te houden verscheen een zwaaiende Roodkapje op het scherm. Augmented Reality was niet nieuw, maar in die wereld was zoiets nog nooit vertoond. Er wordt nog steeds over gesproken. Je kunt de techniek toepassen om bankbiljetten te beveiligen en om er informatiedragers van te maken.”
Het scannen van postzegels en bankbiljetten levert interessante informatie op. Die informatie kan weer gebruikt worden om processen en service te verbeteren en de veiligheid te vergroten, aldus Klok. “We komen met ideeën, niet alleen om er zelf iets mee te doen, maar om aan te tonen wat er grafisch allemaal mogelijk is.”
Dieptewerking
De bezettingsgraad in de drukkerij van Joh. Enschedé is laag. Dat heeft te maken met de complexe nabehandeling van waardevol drukwerk. Een postzegel moet na het drukken worden geperforeerd, nagekeken, en er moeten veiligheidskenmerken in aangebracht. Klok: “Het voordeel is dat we op de drukpers relatief veel tijd overhouden om te testen. Zo zijn we op allerlei nieuwe technieken gekomen. We hebben op onze Muller Martini zeskleuren rotatiepers een cilinder vervangen door een foliecilinder, we hebben een lijmplaat gemaakt. Nu kunnen we foliedrukken op een rotatiepers.”
De technieken uit de bankbiljetwereld neemt Klok mee in de huidige toepassingen. Het belangrijkste onderdeel van bankbiljetten drukken is plaatdruk, vertelt Klok. Die zorgt voor de opliggende inkt die voelbaar is bij elk biljet. De platen bevatten gravures die gemaakt worden met een laserinstallatie. Klok: “Die gravures kun je ook opvullen met vernis. Op die manier kun je piepkleine lensjes maken. Door dat te combineren met drukwerk ontstaat diepte.” Klok toont een foliemodel dat in de verte doet denken aan lenticulair drukwerk, maar dan met een veel grotere gevisualiseerde diepte. “Hierbij krijg je optisch het idee dat je 2 centimeter diep kijkt. Dat lukt met lenticulair drukwerk nooit. Visa en Mastercard vroegen ons of wij hun naam met deze techniek diepte kunnen geven. De grootste uitdaging zit in het feit dat je het brandpunt moet berekenen. Het gaat om extreem kleine lensjes. Een normale drukker haalt 1200 dpi. Wij halen 12000 dpi.”
Volgens Klok heeft zijn organisatie de taak om een vooruitstrevende rol te spelen in de communicatieketen. “In de grafische industrie is iedereen bezig om de persen te vullen. De marges zijn klein en tijd om na te denken is er niet. Een opdrachtgever ziet een drukkerij niet als een innovatief bedrijf dat meedenkt, ook al hebben ze de techniek in huis. De kloof tussen grafisch bedrijf en opdrachtgever is nu te groot. Marketingbureaus houden zich bezig met het vermarkten van een bestaand product. Als graficus kun je veel meer invloed hebben op het succes van het product.”